De komende tien jaar krijgt Nederland er dus 500.000 huishoudens bij. Een gigantische opgave, zeker als je bedenkt dat Nederland al tientallen jaren achterloopt met nieuwbouw, en een kwart miljoen woningen tekortkomt. En het aantal verkochte nieuwbouwwoningen loopt alleen maar verder terug, maakte bouwersvereniging NVB donderdag bekend.

Woningnood

Woningnood lijkt in Nederland wel van alle tijden te zijn. We hadden er eentje in de jaren zestig, twintig jaar later nog een, en nu weer. De bouwbranche meldde gisteren dat het aantal nieuwe koopwoningen dit jaar dreigt te dalen naar 30.000, het niveau van tijdens de crisis. Bij sociale huurwoningen is ook een daling. „We gaan dit jaar richting 13.000 nieuwe woningen. Vorig jaar waren het er nog 17.000. Eigenlijk willen we het dubbele”, zegt voorzitter Marnix Norder van corporatiekoepel Aedes.

Typisch Nederlands? Jazeker, zegt Peter Boelhouwer, hoogleraar volkshuisvesting aan de TU Delft. „Samen met de Britten zijn we wel berucht om een gebrek aan nieuwbouwwoningen.” De reden: „Nederland is klein en we hebben een vrij strikt beleid op het gebied van ruimtelijke ordening. Er hoeft maar iets mis te gaan – een beschermde diersoort, een archeologische vondst, een stikstofnorm die overschreden wordt – en alles loopt spaak.”

Boelhouwer wijst erop dat de afgelopen kabinetten ruimtelijke ordening aan de gemeenten hebben overgelaten. „Dat is gek, want in de Grondwet wordt expliciet gezegd dat het Rijk verantwoordelijk is voor ruimtelijke ordening. En de markt en de gemeenten komen er nu niet uit. Bouwers zijn tijdens de crisis failliet gegaan, die krijg je niet zomaar terug. En gemeenten hebben hoge verwachtingen van nieuwbouw, maar stellen weinig plekken beschikbaar.”

Ondertussen lopen de prijzen keihard op. Een nieuwbouwwoning kost nu gemiddeld 380.000 euro, tegen 275.000 euro in 2016. „Dat is deels een kwestie van vraag en aanbod, plus stijgende bouwkosten”, zegt directeur Coen van Rooyen van bouwers- en ontwikkelaarsclub NVB. „Wat sterk meespeelt is dat sinds vorig jaar alle woningen gasloos opgeleverd moeten worden. Dat kost toch wel 25.000 euro per woning.”

De recente stikstofuitspraak van de Raad van State is het nieuwste pechgeval. Van Rooyen noemt als bizar voorbeeld een zorgcomplex naast een natuurgebied. „Daar wil de ontwikkelaar gasloze woningen in bouwen. Dus met nul uitstoot. Maar die transformatie mag niet doorgaan omdat er vrachtwagens naar de bouwplaats rijden en die stoten stikstof uit. Nu overweegt hij sloop, maar zelfs dat mag niet omdat ook dat tot stikstofuitstoot leidt.”

Politiek

Ook al ligt het woningbouwbeleid tegenwoordig veel meer bij gemeenten, het woningtekort is ook politiek Den Haag niet ontgaan. Deze krant onthulde twee weken geleden al dat er op Prinsjesdag twee miljard euro wordt vrijgemaakt voor een pakket aan maatregelen. De helft daarvan wordt ingezet om problemen rond infrastructuur, stikstof en grondprijzen weg te werken, zodat er meer woningen worden gebouwd. Ook woningcorporaties krijgen een forse smak geld.

De politiek heeft veel goed te maken, zegt directeur Coen van Rooyen van bouwers- en ontwikkelaarsclub NVB. „Er zijn maatregelen genomen die niet goed hebben uitgepakt. Zo is woningcorporaties de mogelijkheid afgepakt om aan middeninkomens te verhuren. Dus daar bouwen ze niet meer voor. Gemeentebestuurders waren ook erg gericht op leegstaande kantoorgebouwen: ga die eerst maar eens volbouwen, zeiden ze. Nieuwbouw werd zelfs ontmoedigd.” Die terughoudendheid ettert nog steeds door, omdat tussen het plan en de eerste paal vaak vele jaren zitten.

In de grote steden lopen bouwers aan tegen linkse gemeentebesturen, die steevast een enorm eisenpakket neerleggen. Op kosten van de investeerder, dat wel. „In Amsterdam zie je dat ontwikkelaars zich terugtrekken omdat de eisen te hoog worden”, weet directeur Taco van Hoek van het Economisch Instituut voor de Bouw.

Oplossing

Ontwikkelaars schreeuwen om meer bouwlocaties. Liefst in het groen. „Als ik in de auto zit naar Purmerend zie ik overal weilanden. We hebben ruimte zat in Nederland”, zegt projectontwikkelaar André Snippe. Peter Boelhouwer, hoogleraar aan de TU Delft, is het met hem eens. „Twee derde van ons landoppervlak wordt gebruikt voor landbouw. Laten we dat eens terugschroeven naar ongeveer de helft, met een deel dat naar natuur gaat en een deel voor woningbouw.”

Buiten de bebouwde kom kan je ook goedkoper en sneller bouwen, zegt Taco van Hoek van het EIB. „Het is moeilijk om tempo te maken in een gebied dat al dicht bebouwd is. Zo’n project ligt ook al snel onder bezwaar van omwonenden.”

Volgens Coen van Rooyen van bouwersclub NVB is het zelfs onontkoombaar om in het groen te bouwen. „86% van Nederland is onbebouwd. Om een miljoen huizen neer te zetten, zoals het kabinet wil, heb je maar 1% nodig. Als je alles binnen de stad wilt bouwen, kun je maximaal 650.000 woningen toevoegen. Met als consequentie dat je alle parken en voetbalvelden in een stad opgeeft.”

Van Hoek: „De sleutel ligt er in dat je met meer creativiteit naar de groene ruimte gaat kijken. Weilanden kunnen we ook mooi inrichten met bebouwing, een slootje, schapen. Dan moet je wel van het idee af dat het op voorhand slecht is om in het groen te bouwen.”

De bouwers zien ook graag dat het Rijk ingrijpt als de gemeenten en provincies iets laten liggen.