– Alexander Bakker, 14 jun. 2022 in COLUMNS / De Telegraaf
Het stikstofspook gijzelt ons land nu al een paar jaar, maar in Europese regelgeving komt het woord ’stikstof’ niet eens voor. Nederland heeft zichzelf schaakmat gespeeld, klinkt het in Den Haag en Brussel. Over terugkeer naar de tekentafel klinkt weinig enthousiasme.
De juridische stikstofcrisis hangt samen met de uitvoering van Europese richtlijnen om de natuur te beschermen. Lidstaten mochten daar deels zelf invulling aan geven. Den Haag heeft gekozen om ruim 160 Natura 2000-gebieden aan te melden in Brussel. Een harde Europese regel is dat beschermde plantjes in deze gebieden niet mogen verslechteren.
Om de staat van de natuur te beoordelen kijkt Nederland alleen naar ingewikkelde stikstofrekenmodellen. Die zijn juridisch bindend en raken zo’n beetje alle economische activiteiten in de omgeving. Daar heeft Den Haag zich in verslikt: het land zit op slot.
Een makkelijke oplossing binnen dit systeem is er niet. Zelfs als alle boeren verdwijnen komen we op veel plekken niet onder de alarmerende grenswaarden, zo weet het Planbureau voor de Leefomgeving. Critici vinden daarom dat Nederland terug naar de tekentafel moet. Dat het anders kan bewijst de rest van Europa. Vlak over de Nederlandse grens doen dezelfde beschermde plantjes het op papier wel goed.
Alternatief
Alleen Vlaanderen werkt met een methode die enigszins lijkt op de onze. De deelstaat gaat ook over tot het uitkopen van boeren bij Natura 2000-gebieden. Maar in Wallonië is dankzij ander natuurbeleid weer niets aan de hand.
Om het over een andere boeg te gooien moet Nederland naar Brussel. Tot nu toe klinkt daar in Den Haag nog geen enthousiasme voor. Makkelijk zal het niet zijn: naast toegeven dat het huidige model fout is, moet er een alternatief worden gebouwd dat op een bredere en wetenschappelijke manier naar de staat van de natuur kijkt. De uitkomst hoeft niet automatisch gunstig te zijn voor alle boeren.
Schrappen natuurgebieden
Een andere route is het schrappen van Natura 2000-gebieden. De vorige stikstofminister, Carola Schouten, heeft onder druk van VVD en CDA gekeken naar deze optie. De Europese Commissie zou volgens bronnen bereid zijn om mee te werken, maar pas nadat Nederland eerst overtuigend aan de slag gaat met natuurherstel en de landbouwsector.
Of er serieuze pogingen zijn gedaan in Brussel valt moeilijk vast te stellen. Kamerleden klagen al jaren dat het onmogelijk is om te controleren met welke informatie de Haagse ambtenaren precies aan tafel zitten.
Vanuit Haagse en Brusselse bronnen klinkt bovendien weinig hoop op medewerking door het dagelijks EU-bestuur. Nederland zou het slechtste jongetje van de landbouwklas zijn op het gebied van nitraat, fosfaat, stikstof en klimaat. We hebben geen krediet meer, zo klinkt het bij meerdere bronnen.