Een gratis lunch bestaat niet. En ‘gratis’ geld ook niet. Iemand betaalt altijd de rekening van die maaltijd, al bent u dat bij een gratis lunch dan niet zelf. Zo is het ook met ‘gratis’ geld, dat zich de afgelopen maanden en dagen manifesteert in de vorm van een steeds verder dalende rente. U betaalt steeds minder wanneer u geld wilt lenen, bijvoorbeeld om een huis te kopen of een lening te sluiten voor een nieuwe investering van uw bedrijf.
Maar als u spaart bij een bank, of belegt op de beurs, of een pensioenpotje aanlegt via uw werkgever, dan weet u niet wat u overkomt. Uw geld smelt.
Er is ‘gratis’ geld en u bent het die de prijs betaalt. Dat wist u al? Want u ziet de rente op uw spaargeld dalen en dalen?
De ultra lage rente vloeit voort uit het geldbeleid van de Europese Centrale Bank. Verder koopt de ECB elke maand voor 60 miljard euro obligaties op de financiële markten. Ook dat drukt de rente. Het doel is tweeledig. De ECB wil de bankensector met geld overspoelen, zodat banken meer krediet geven en zo economische groei stimuleren. Verder wil de ECB voorkomen dat de prijzen structureel dalen. Dat laatste zou iedereen kopschuw maken om geld uit te geven: wat je morgen koopt, is goedkoper dan vandaag. Gevolg: malaise.
De afgelopen twee weken heeft de ‘gratis’ geldpolitiek nieuwe spanningen veroorzaakt. U staat als klant niet meer alleen. Bank- en verzekeraars aandelen kelderden in bij vlagen paniekerige handel.
Sindsdien is het zigzaggen. Herstel volgt koersverval. De beleggers die de aandelen in de uitverkoop gooiden, bekommeren zich niet om uw lot, als klant.
Hun angst zit dieper. Zij zijn bang voor de toekomst van die financiële instellingen zelf. De ultralage rente leidt niet tot extra veel leningen, terwijl banken de rentedaling niet volledig kunnen doorberekenen aan spaarders en zij op een deel van hun verplichte beleggingen verlies lijden. En dan dook ook nog angst op voor nieuwe stroppen in de energiesector.
Ontwrichtende gevolgen
Deze week hebben financiële instellingen zelf én hun toezichthouder AFM deze angst overgenomen en als rationale bezwaren verwoord. Eigenbelang, vast en zeker. Of is er meer?
Topman Gerrit Zalm van ABN Amro laakte het rentebeleid van de ECB, drie economen van de Rabobank gingen nog verder en vroegen om een ommekeer in het ECB-beleid, hun baas Wiebe Draijer nam hun analyse en hun recept (verhoog de rente) donderdag publiekelijk over.
AFM-bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven waarschuwde in interviews met Het Financiële Dagblad en de Volkskrant voor de ontwrichtende gevolgen van de lage rente. Bij zeven van de tien grootste risico’s die AFM voor de komende drie jaar in kaart heeft gebracht, speelt de lage rente een rol van betekenis.
En Leo de Boer, directeur van het Verbond van Verzekeraars, op Twitter:
De onafhankelijke ECB is nu opeens ook mikpunt van kritiek van de Nederlandse financiële elite. De woede die je in Duitsland proeft bij spaarders en financiële instellingen over het ECB-beleid is overgeslagen naar Nederland. En nu?
Hebt u ook een ouwe sok?
We beginnen bij u. Als spaarder. Eind december 2015 hadden consumenten 336 miljard euro spaargeld bij Nederlandse banken staan. Maar dat gaat steeds minder van harte, lijkt het wel. Sinds juli halen spaarders per saldo elke maand geld van hun rekening. In december, de laatste maand waarover cijfers beschikbaar zijn, stroomde 4,5 miljard euro weg. Ja, december is een dure maand, maar zo duur?